Μια σχεσιακή εμπειρία
Στην αρχή πρόκειται για τη συνάντηση δύο ανθρώπων σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, αυτό που ορίζει και τη θεραπευτική συνεδρία. Η εμπειρία της ίδιας της γνωριμίας, η αλληλεπίδραση και η δυναμική μεταξύ τους θα αποτελέσουν με τον καιρό και το έδαφος πάνω στο οποίο θα πατήσουν μαζί θεραπευόμενη/-ος και θεραπεύτρια/θεραπευτής, ώστε να δημιουργήσουν τον κοινό χώρο, το δικό τους μοναδικό «μεταξύ», όποιο κι αν είναι αυτό. Αυτή η μοναδική εμπειρία που λειτουργεί αμφότερα, θα δώσει ένα βηματισμό στη σχέση είτε μέσω του διαλόγου είτε μέσω της σιωπής, της βλεμματικής ή μη επαφής και των όσων αναδυθούν και γίνουν μοίρασμα ή παραμείνουν αίσθηση, σκέψη, συναίσθημα.
Μία σχέση, χίλιες εικόνες κι άλλες τόσες δυνατότητες… «Ό,τι γνωρίζουμε το γνωρίζουμε μέσα από την επαφή», όπως έλεγε ο Harm Siemens, δάσκαλος και θεραπευτής της Ψυχοθεραπείας Γκεστάλτ.
Με παρουσία
Η παρουσία μου, ως ψυχοθεραπεύτρια, στη θεραπεία δεν είναι απλά φυσική, δεν προσδιορίζεται μόνο απο το ότι βρίσκομαι στο χώρο μαζί με τον άλλον. Είναι ουσιαστική και εμπεριέχει αλήθεια. Είμαι παρούσα με αυθεντικό ενδιαφέρον γι αυτό που είναι ο Άλλος, για το πως έρχεται στη συνάντησή μας, για το πως είναι σε όλη της τη διάρκεια, για το τι χρειάζεται για να είναι ο εαυτός του, για το πως ευνοώ και υποστηρίζω την αυθεντικότητά του. Είμαι παρούσα με φροντίδα για μένα, τον άλλον και την επαφή μας.
Γκεστάλτ ίσον μορφή
Η θεραπεία Γκεστάλτ (Gestalt) αντιλαμβάνεται και κατανοεί τον άνθρωπο ως όλον, πολύπλευρο και οργανικό μέρος ενός ευρύτερου περιβάλλοντος, του πεδίου, που συν-διαμορφώνεται και καθορίζεται από το είδος και τη μορφή των σχέσεων στις οποίες μετέχει.
Κάθε άνθρωπος έχει την ιστορία του και αυτή φέρνει μαζί του όταν μπαίνει στο δωμάτιο της θεραπείας. Αυτό είναι το φόντο του: Ό,τι τον έχει προσδιορίσει και είναι αυτός που είναι σήμερα: οι εμπειρίες του, η παιδική του ηλικία, οι σχέσεις του με τους δικούς του ανθρώπους στο οικογενειακό και φιλικό του περιβάλλον, τα όποια γεγονότα τον σημάδεψαν, οι ανοιχτοί λογαριασμοί του, οι πεποιθήσεις, η συμεριφορά του, τα συναισθήματά του, η πορεία του μέχρι σήμερα, ο μοναδικός του τρόπος να είναι και να σχετίζεται. Από το φόντο αναδύεται και η μορφή (γκεστάλτ), το οτιδήποτε βγαίνει μπροστά και ζητά την προσοχή μας, στο εδώ και τώρα της θεραπευτικής συνεδρίας. Είναι το εξέχον, αυτό στο οποίο εστιάζουμε κι έχει την ποιότητα της προτεραιότητας είτε είναι μια ανάγκη ακόμη ανικανοποίητη είτε ένα θέλω που χρειάζεται να επικοινωνηθεί είτε κάτι που προκύπτει από την αλληλεπίδραση θεραπεύτριας/θεραπευτή και θεραπευόμενης/-ου.
Στο «εδώ και τώρα», στην εμπειρία της στιγμής
«Η στιγμή εμπεριέχει κάθε δυνατότητα για αγάπη και ευτυχία» λέει η El. Kubler-Ross (Μαθήματα Ζωής, 2012). Και πράγματι στη στιγμή κρύβονται τα πάντα, η κάθε δυνατότητα και η κάθε μορφή που αναδύεται ως ανάγκη, επιθυμία, σκέψη, συναίσθημα. Πουθενά αλλού δεν μπορώ να είμαι αληθινά και με παρουσία, ούτε στο πριν που έχει παρέλθει ούτε στο μετά που ακόμη δεν έχει έρθει. Μόνο στο «εδώ και τώρα» μπορώ να είμαι, αυτό γνωρίζω και σε αυτή τη διαδικασία έχω εμπιστοσύνη. Στο «εδώ» και στο «τώρα» μπορώ να στέκομαι, να παίρνω προσωπική θέση και ευθύνη σε αυτό που συμβαίνει και είμαι μέρος του, να ζω το παρόν μου.
Τα «Τι;»και τα «Πώς;»
Δύο πόδια καλά γειωμένα είναι το «Τι γίνεται;» και το «Πώς γίνεται;» κάθε φορά που εμφανίζεται κάτι, μια μορφή, στη θεραπευτική διαδικασία, αυτό που φέρνει η/ο θεραπευόμενη/-ος στη συνάντηση. Ερωτήματα που πηγάζουν από καθαρό ενδιαφέρον τόσο για το περιεχόμενο όσο και για τη διαδικασία της/του. Γεννούν δυνατότητες μέσα από την κυκλικότητα που έχουν, καθώς δεν διαγράφουν γραμμική πορεία, όπως συμβαίνει με τα «Γιατί;» που λειτουργούν με αιτιότητα, απαιτούν απαντήσεις βάζοντας τελεία στις ανησυχίες μας.
Αντιθέτως, τα «Τι;» και «Πώς;» ευνοούν το μοίρασμα, τη διάδραση, την τροφοδότηση που έρχεται από τον άλλον, το βλέμμα που στρέφουμε μέσα στον εαυτό μας, το συντονισμό μας με το τώρα, την εμπιστοσύνη που χρειάζεται να δείξουμε στη διαδικασία, την αποδοχή της πραγματικότητας, το συνεχές των επιγνώσεων.
Απλά…Φαινομενολογία!
Μέσα από τις αισθήσεις μου πρωτο-αντιλαμβάνομαι το περιβάλλον.
Παρατηρώ, ακούω, αγγίζω, γεύομαι, μυρίζω. Οτιδήποτε συμβαίνει την παρούσα στιγμή είναι αυτό που είναι, αυτή είναι η αλήθεια και τίποτα παραπάνω. Από κει και πέρα ξεκινά η νοητική διεργασία, οι όποιες σκέψεις και οι όποιες ερμηνείες.
Η θεωρία της φαινομενολογίας αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες της θεραπείας Γκεστάλτ καθώς ευνοεί τη δήλωση της προσωπικής εμπειρίας χωρίς εκλογίκευση και γενικεύσεις, βάζοντας μπροστά το εγώ στον πρώτο ενικό και χτίζοντας γέφυρες διαλόγου και επαφής. Μέσα από τη βιωματική κατάθεση ανοίγει ο δρόμος για την επίγνωση αυτού που συμβαίνει, αυτών που νιώθω και επιθυμώ, των δυνατοτήτων, των περιορισμών και των ορίων μου.
Όλα είναι πεδίο
Αλληλεπιδρούμε μεταξύ μας και διευρυνόμαστε. Αυτό που είμαστε τώρα επηρεάζεται από τους γύρω μας κι από την εκάστοτε συνθήκη και ταυτόχρονα επηρεάζει τους άλλους και μαζί δημιουργούμε και συν-διαμορφώνουμε το πεδίο μας. Ο θεμελιωτής της θεραπείας Γκεστάλτ, Fritz Perls, έλεγε ότι «για να κατανοήσουμε έναν οργανισμό θα πρέπει να τον δούμε και να τον παρατηρήσουμε μέσα στο περιβάλλον του, στο πλαίσιο που ζει και λειτουργεί, σε αλληλεπίδραση με τα υπόλοιπα μέρη του πεδίου, του οποίου μέρος είναι και ο ίδιος». Το πεδίο δεν είναι στατικό, αλλάζει όσο και ο εαυτός μας που είναι ρευστός και αλληλεπιδρά μαζί του.
Ειρήνη Κουτελά.
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Ψυχοθεραπεύτρια Γκεστάλτ (Gestalt), M.Sc. Ψυχολογίας (University of East London), D.E.A., I-MBA., M.Sc. Litt., μέλος του European Association for Gestalt Therapy & της Ελληνικής Εταιρίας Ψυχοθεραπείας Γκεστάλτ.
ΠΗΓΕΣ
Perls, F., Hefferline, R.F. and Goodman, P. (2003). Gestalt Therapy: Excitement and Growth in the Human Personality. London: Souvenir Press. (First published in America in 1951).
Perls, F. (1947/1969a). Ego, Hunger and Aggression. New York: Vintage Books (first published in South Africa in 1942).
Buber, M. (2004). I and Thou. London: Continuum (first published 1937).
Buber, M. (2007). Between Man and Man. New York: Routledge (first published 1947).
Γιαμαρέλου, Δίπλας, Κωνσταντινίδου, Μπάλλιου και Χατζηλάκου (2011). Εισαγωγή στην Ψυχοθεραπεία Gestalt. Βασικές έννοιες, αρχές και εφαρμογές. Αθήνα: Gestalt Foundation.